Navoiyda havoning ifloslanishi tufayli o‘nlab korxonalar faoliyati to‘xtatildi

Mutaxassislar Navoiyda atmosfera havosining ifloslanishi sabablarini bartaraf etish bo‘yicha tegishli chora-tadbirlarni ishlab chiqish va qabul qilish uchun tekshiruv o‘tkazishni boshladi, shuningdek, davlat ekologik ekspertizasi xulosasisiz faoliyat yuritgan bir qator korxonalar faoliyati tekshirildi va to‘xtatildi, deb xabar beradi Ekologiya vazirligi matbuot xizmati.

Tadqiqot bilan Ekologiya vazirligi va Bosh prokuratura rahbariyatidan iborat ishchi guruh shug‘ullanmoqda. U ikki yo‘nalishda o‘tkaziladi:

• Navoiyda qayd etilgan oq tutun manbaini aniqlash;
• sanoat chiqindilari bilan bog‘liq ekologik vaziyatni yaxshilash.

Qonunbuzarlik holatlari aniqlangan taqdirda, huquqni muhofaza qilish organlari qat’iy choralar ko‘radi. Xususan, 19-iyul kuni mutaxassislar shaharning 11 ta nuqtasida atmosfera havosining oq tutun bilan ifloslanishi bo‘yicha laboratoriya tahlillari va boshqa ma’lumotlarni to‘pladi. Mobil laboratoriya yordamida oltingugurt dioksidi (SO2) bilan belgilangan me’yordan 1,86 baravar, ammiak (NH3) bilan esa 1,43 baravar oshib ketganligi aniqlandi.

Shu kuni soat 05:30 da ekspertlar «Sogda kimyo zavod» MCHJ, «Ferrosplav» MCHJ va «Zarafshon industrial technology» MCHJ zavodlariga tutash hududda qisqa vaqt ichida konsentratsiyalangan chiqindi videotasvirini dalil sifatida taqdim etdi.

Tartib posbonlari ushbu korxonalarni tekshirish davomida «Sogda Kimyo Zavod» MCHJ korxonasi davlat ekologik ekspertizasidan o‘tmasdan faoliyat yuritayotganligini aniqlashga muvaffaq bo‘lishdi. Zavod hududida ruxsat etilmagan chiqindixona aniqlandi, shuningdek, qurilish chiqindilari belgilangan me’yorlarni buzgan holda olib chiqib ketilayotgani va tashqarida joylashtirilayotgani ma’lum bo‘ldi.

Bundan tashqari, korxona zararli moddalarni ochiq suv havzasida to‘playdi, kimyoviy moddalar erishi natijasida hosil bo‘lgan kislotali oqovalarni ochiq joyga tashlaydi, shuningdek, atmosferaga nazoratsiz chiqindilarni chiqaradi. Tekshiruv natijalariga ko‘ra, atrof-muhitga yetkazilgan zarar miqdori 7 mlrd 382 mln so‘mga baholangan.

Ma’lum bo‘lishicha, «Ferrosplav» MCHJ ham davlat ekologik ekspertizasi xulosasisiz faoliyat yuritib, xomashyoni eritish jarayonida atmosfera havosiga ifloslantiruvchi moddalar tashlanmoqda, sanoat chiqindilari ham tartibsiz holda to‘planib qolmoqda.

Tartib posbonlari tomonidan «Zarafshon Industrial Technology» MCHJ tekshirilganda, korxona tomonidan davlat ekologik ekspertizasi xulosasida ko‘rsatilgan talablar bajarilmaganligi aniqlandi. Xususan, zararli moddalarning ruxsat etilgan chegaraviy konsentratsiyalaridan ko‘p marotaba oshib ketishi qayd etildi:

• vodorod sulfid darajasi – me’yordan 25 baravar va 40 baravar yuqori;
• azot oksidi – 12 baravar;
• ammiak – 7 baravar;
• oltingugurt dioksidi – 2,6 baravar.

Bundan tashqari, mutaxassislar oltingugurt omborida zararli moddalarni xavfsiz saqlash talablariga rioya qilinmayotganini aniqladi. Ekologik me’yorlar va qonunchilik talablari qo‘pol ravishda buzilganligi sababli Ekologiya vazirligi ushbu sanoat korxonalari faoliyatini vaqtincha to‘xtatishga qaror qildi.

Ularga aniqlangan qoidabuzarliklarni bartaraf etish va o‘z faoliyatini ekologik talablarga muvofiqlashtirish uchun 10 kunlik muddat berildi. Ko‘rsatmalar ko‘rsatilgan muddatda bajarilmagan taqdirda, mutaxassislar ularning faoliyatini to‘liq to‘xtatish to‘g‘risida sudga da’vo arizalari yuboradilar.

Keyinchalik, Navoiy shahridagi umumiy ekologik vaziyatni o‘rganish va yaxshilash bo‘yicha ishlarning ikkinchi bosqichi doirasida hokimiyat uchta ishchi guruh tuzib, shahar va unga tutash hududlarda joylashgan 168 ta sanoat korxonasi faoliyatini tekshirishni boshladi. Ayni paytda 42 ta korxonani tekshirishga muvaffaq bo‘lindi. Huquq-tartibot idoralari xodimlari ekologiya qonunchiligi buzilishiga yo‘l qo‘ygan mansabdor shaxslarga nisbatan ham jarima sanksiyalarini qo‘llash uchun sudga yuborish uchun materiallar tayyorlagan.

Shu bilan birga, o‘rganish davomida mutaxassislar 22 ta korxona faoliyati ekologik ekspertizadan o‘tkazilmaganligini aniqladilar. Shuningdek, mutaxassislar korxonalar atmosfera, tuproq va suv resurslarini muhofaza qilish sohasidagi talablarni qo‘pol ravishda buzganliklarini, hududlarda chiqindilarning tabiiy chiqindixonalari mavjudligini aniqladilar. Shuningdek, ularning faoliyati vaqtincha to‘xtatilib, qoidabuzarliklarni bartaraf etish uchun 10 kunlik muddat berildi. Unga quyidagi kompaniyalar kirdi:

• Qurilish mahsulotlari (g‘isht ishlab chiqarish zavodi);
• Navoiy global trans servis (granit);
• Ittifoq (g‘isht ishlab chiqarish zavodi);
• Qizilqum temir beton (plitalar);
• Qizilqum shifer (shifer);
• Stroykom-77 (bo‘yoqlar uchun pigmentlar);
• Karmana kvars (ohak zavodi);
• Navoiy util med (tibbiyot chiqindilarini yoqish);
• Navoiy asir invest (kimyoviy moddalar ombori);
• BARNO (qurilish chiqindilari poligoni);
• Navoiy sheben xom-ashyo (ohak va tosh maydalash sexi);
• Navoiy sheben xom-ashyo (ohak zavodi);
• Navoiy asir invest savdo (sirka kislotasi ombori);
• Montaj servis malikrabot (metallga ishlov berish);
• Karmanasut (sutni qayta ishlash);
• Alibobo-2020 (metall eritish);
• Fosxim agro (fosforli o‘g‘itlar ishlab chiqarish);
• Jahon biznes baraka servis (ohak sexi);
• Rubin-karmana (asfalt zavodi);
• Sogda kimyo zavodi (kimyoviy o‘g‘itlar ishlab chiqarish);
• Ferrosplav (metallarni eritish);
• Parda bobo ustaxonasi (beton bloklar).

Aniqlangan kamchiliklarni bartaraf etmagan 19 ta korxonaga nisbatan ham tartib posbonlari tomonidan sudga faoliyatini to‘xtatish bo‘yicha da’vo arizalari kiritilgan. Bundan tashqari, «Navoiyazot» korxonasi faoliyatini tekshirish natijasida qurilish chiqindilari ajratilmagan joylarda saqlanayotgani, qurum yoqish atmosfera havosining ifloslanishiga ta’sir ko‘rsatayotgani aniqlandi.

29-iyul kuni karbamid sexida o‘tkazilgan tahlil natijalariga ko‘ra, mutaxassislar ammiak miqdori belgilangan me’yordan 1,08 baravar ko‘p ekanligini aniqladilar. 29-iyuldan 30-iyulga o‘tar kechasi «Navoiyazot» korxonasi atrofida o‘tkazilgan o‘lchovlar davomida mutaxassislar ruxsat etilgan chegaraviy konsentratsiyalardan yuqori konsentratsiyalarni qayd etishdi:

• soat 23:43 da sharqiy hududda ammiak (NH3) – me’yordan 1,5 barobar, vodorod sulfid (H2S) – 36 barobar yuqori;
• soat 00:16 da g‘arbiy hududda – ammiak 6,6 barobar, vodorod sulfidi – 1,4 barobar, oltingugurt dioksidi (SO2) – 1,2 barobar ruxsat etilgan darajadan oshgan.

Natijada korxona jarima va kompensatsiya to‘lovlari ko‘rinishida javobgarlikka tortilgan, qoidabuzarliklarni bartaraf etish uchun 10 kunlik muddat belgilangan.

2025 yil 24 iyul kuni tunda Karmana tumanining Navoiy shahri bilan chegaradosh tog‘li hududida o‘tkazilgan to‘satdan nazorat tekshiruvida mutaxassislar 24 nafar fuqaro tegishli ruxsatnomalarsiz va ekologik me’yorlarni qo‘pol ravishda buzgan holda noqonuniy ravishda ohak ishlab chiqarayotgani, natijada havo qora tutun va chang bilan ifloslanganini aniqlashga muvaffaq bo‘ldi. Barcha 24 nafar qoidabuzarga nisbatan 18 mln so‘m miqdorida jarima belgilandi, noqonuniy qurilmalar esa demontaj qilindi.

Qayd etilishicha, ayni paytda Navoiyda faoliyati ekologik ekspertizadan o‘tkazilmagan hamda ekologik qonunchilik va talablar buzilgan holda amalga oshirilayotgan korxonalarda 24 soatlik tekshiruvlar davom etmoqda. Tekshiruvlar natijalariga ko‘ra, atmosfera havosining ifloslanishini kamaytirish maqsadida har bir korxona tomonidan amalga oshirilishi zarur bo‘lgan ekologik chora-tadbirlar dasturi shakllantiriladi. Dastur xalq deputatlari Navoiy viloyati Kengashiga tasdiqlash uchun kiritiladi.

Shuningdek, Ekologiya vazirligi sanoat korxonalari rahbarlari har chorakda xalq vakillari oldida dastur bo‘yicha amalga oshirilgan chora-tadbirlar to‘g‘risida hisobot berish mexanizmini joriy etishni taklif qildi.

Eslatib o‘tamiz, Navoiyda havoning sirli ifloslanishi sodir bo‘lgandi. Ijtimoiy tarmoqlarda “Navoiyazot” kimyo korxonalariga nisbatan ayblovlar paydo bo‘ldi, kompaniya bunga aloqadorligini rad etdi.