Sun’iy yo‘ldoshlar tunda o‘zbekistonliklarning faolligini payqadi

Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi ilk bor O‘zbekiston hududlari va shaharlari darajasida iqtisodiy faollikni baholash uchun NASAning tungi yoritish sun’iy yo‘ldosh ma’lumotlarini (NTL) qo‘lladi. Bu haqda NOVA24ga Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi xabar berdi.

Tahlil sun’iy intellektni o‘rganish yordamida amalga oshirildi. Bunday yondashuv xalqaro amaliyotda farovonlikni o‘lchash va mahalliy rivojlanishni baholashning mustaqil va tezkor vositasi sifatida qo‘llaniladi.

Natijalar sun’iy yo‘ldosh ma’lumotlarining rasmiy statistika bilan yuqori darajada muvofiqligini tasdiqlaydi. 2020-yildan 2024-yilgacha bo‘lgan davrda, NTL ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekistonda aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot 63,5 foizga — 2 011 dollardan 3 287 dollargacha o‘sdi, bu rasmiy o‘sish ko‘rsatkichi 59,4 foizga teng.

Eng katta o‘sish Toshkent shahrida qayd etildi, bu yerda aholi jon boshiga YHM 5 yil ichida 3,2 ming dollarga o‘sib, 7,2 ming dollarga yetdi. Poytaxtning Mirobod, Yakkasaroy va Yunusobod kabi ayrim tumanlarida bu ko‘rsatkich 9 ming dollardan oshadi, bu mamlakatning yirik shaharlari bo‘yicha o‘rtacha ko‘rsatkichdan deyarli ikki baravar yuqori.

Shaharlar orasida 2024-yilda aholi jon boshiga YaHMning eng yuqori hajmlari Navoiy (8,3 ming dollar), Zarafshon (6,8 ming dollar), Samarqand (5,7 ming dollar), Qo‘qon (5,6 ming dollar), Andijon (5,1 ming dollar), Yangiyo‘l (5 ming dollar) va Qarshi (4,8 ming dollar) shaharlarida qayd etilgan. YAHMning yuqori darajasi Termiz (4,5 ming dollar), Urganch, Marg‘ilon, Kattaqo‘rg‘on (4,3 ming dollar) va Chirchiq (4 ming dollar) kabi kichik va o‘rta shaharlarda qayd etildi.

Tahlillar boshqa hududlarda, jumladan, Navoiy (1,5 ming dollarga), Namangan (1,4 ming dollar), Farg‘ona va Samarqand viloyatlarida ham sezilarli o‘sishni ko‘rsatdi. Zarafshon, Qarshi, Chirchiq, Marg‘ilon, Termiz kabi kichik va o‘rta shaharlarda ham iqtisodiy faollikning yuqori darajasi qayd etilgan.

Shu bilan birga, tungi yoritish ma’lumotlaridan foydalanish tuman darajasida urbanizatsiyani baholash imkonini berdi. Shunday qilib, 2020-yildan 2024-yilgacha shahar aglomeratsiyalariga xos bo‘lgan NTL qiymatlari 10 dan yuqori bo‘lgan yuqori tungi yoritilgan hududlar soni 21 tadan 26 tagacha oshdi. O‘z navbatida, kam yoritilgan qishloq tumanlari soni 129 tadan 102 taga kamaydi. Shunday qilib, 27 ta tuman shahar tipidagi rivojlanishga o‘tishni ko‘rsatmoqda.

Xalqaro tajriba shuni ko‘rsatadiki, shaharlarning rivojlanishi, iqtisodiy faollikning o‘sishi va xizmatlar sohasining kengayishi muvaffaqiyatli tarkibiy o‘zgarishlarning asosiy belgilari hisoblanadi. Bunday jarayonlar bugungi kunda Vetnam, Indoneziya, Gruziya, Ozarbayjon kabi davlatlarda ham ro‘y bermoqda. O‘zbekistonda aholi jon boshiga daromadlarning mo‘tadil darajasi saqlanib qolayotgan bo‘lsa-da, aynan so‘nggi yillarda shaharlarning barqaror rivojlanishi va ishbilarmonlik faolligining o‘sishi kuzatilmoqda.