Автомобиллар учун стикерлар: Янги чекловлар Ўзбекистонда ҳаво сифатини яхшилашга ёрдам берадими?

Автомашиналарнинг таснифи ва уларни рўйхатдан ўтказиш нархлари билан боғлиқ чора-тадбирларни таҳлил қиламиз.

29 март куни ҳукумат қарори билан 2030 йилга қадар амалга ошириладиган «Экологик тоза транспорт» дастури тасдиқланди, у 1 июндан бошлаб жорий этила бошлайди. Биринчи босқич Тошкентни қамраб олади, расмийлар тизимни 2026 йилгача тўлиқ жорий этишни режалаштирмоқда. 2028 йилгача Нукус шаҳри ва вилоят марказлари ҳам худди шундай тақдир кутмоқда. Учинчи босқичда тизим Ўзбекистоннинг қолган ҳудудларига ҳам татбиқ этилади.

Ҳудуд ҳаво ифлосланишига кўра қизил, сариқ ва яшил зоналарга ёки тоза, ўртача ва зарарли зоналарга бўлинади. Назарий жиҳатдан улар динамик бўлади, маҳаллий ҳокимликлар эса чегараларни ўзгартириши мумкин бўлади. Ҳайдовчиларга тегишли экологик стикерлар берилади, улар олд ойнага ёпиштирилади. «Қизил» стикерли шартли ҳайдовчи сариқ ва яшил зоналарга кира олмайди.

Бундай экологик қоидабузарликлар учун жазо қандай бўлиши ҳозирча номаълум. Жавобгарликни жорий қилувчи қонун 1 декабргача ишлаб чиқилади. Бироқ Экология ва Ички ишлар вазирликларига қонунбузарликларни кузатиш ва қайд этиш учун шарт-шароит яратиш бўйича кўрсатмалар аллақачон берилган.

Стикерлар ихтиёрий диагностик тестдан сўнг ёки автомобилни рўйхатдан ўтказиш ёки қайта рўйхатдан ўтказишда бепул тарқатилади. Бунда иккита муаммо бор: улар чекланган муддатга, Тошкент шаҳрида 27 ёшгача, вилоят марказларида 29 ёшгача, бутун Ўзбекистон бўйлаб 31 ёшгача бўш бўлади. Шундан сўнг сиз стикер учун пул тўлашингиз керак бўлади. Иккинчи муаммо шундаки, ҳеч нарса бепул эмас:

31 март куни Ички ишлар вазирлиги раҳбари Пўлат Бобожонов автомашиналарни давлат рўйхатидан ўтказиш ва қайта рўйхатдан ўтказиш учун тўлов ставкаларини қарийб 70 баробарга, яъни 34 минг сўмдан 2 миллион 320 минг сўмга ошириш тўғрисидаги буйруқни имзолади. Гарчи баъзи норасмий маълумотларга кўра, резонансдан кейин бу миқдор 300 минг сўмга камайган.

Шунингдек, автомототранспорт воситалари, тиркамалар ва электромобилларни рўйхатдан ўтказиш нархлари 15 бараварга ошиб, 510 минг сўмни ташкил этди. Бундан ташқари, аввалроқ мамлакатда автомобиль рақамларини бериш учун тўлов икки баробардан кўпроққа оширилиб, 1,15 миллион сўмга етган.

Шимолдаги бадавлат қўшниларимиз орасида бундай номақбул нархлар йўқ, Қозоғистон ва Россияда автомашинани рўйхатдан ўтказиш ва давлат рақамини олиш нархи бизнинг эски нархларга кўпроқ ўхшайди.

Таъкидлаш жоизки, ушбу нархларнинг ошиши нафақат автомобиль эгаларига таъсир қилади, балки логистика, хусусан, озиқ-овқат нархига таъсир қилиши мумкин ва шунинг учун бунинг ортидан ҳаммага таъсир қилади.

Бу қўпол ҳисоб, лекин жуда муҳим. Менинг фикримча, расмийларнинг биз фаровонлик даражасига яқин орада эриша олмайдиган мамлакатларга нисбатан чеклов чораларига таянишга маънавий ҳуқуқи йўқ. Бу ерда бундай бўлиши мумкин эмас, 2017 йилдан буён камералар ҳам ўрнатолмадик, ўзбекнинг одобли одамлари ҳалол топган пулларини ҳокимиятга беришда давом этмоқда.

Расмий маълумотларга кўра, Ўзбекистон фуқароларидан автомобилни хато бошқарганлик ёки нотўғри ҳудудга чиқиб кетганлик учун «йиғимлар» экологик вазиятни яхшилашга йўналтирилади. Шу ўринда эслаш жоизки, 33 йиллик мустақилликка эришганимиздан кейин ҳам мамлакатимиз атроф-муҳитни ифлослантирувчи АИ-80 дан воз кечгани йўқ, электр станциялари ва қозонхоналарда мазут ва кўмир ёқилмоқда. Аҳоли фильтрлар йўқлиги сабабли саноатдан кимёвий ҳидлар келаётганидан, назоратсиз қурилиш объектларидан ҳавога бетон чанглар кириб келаётганидан доимий шикоят қилмоқда. Иссиқхоналарга газ таъминотини тўхтатиш фермерларнинг фермер хўжаликларини, энг яхшиси, кўмир билан иситишга мажбур бўлишига олиб келди, баъзан ҳатто машина шиналаригача.

Биз ушбу фикрларни олдинги материалимизда автомашиналарни чеклаш орқали кўриб чиққандик; ўшандан бери иситиш мавсуми тугади, иссиқлик туфайли электр энергияси истеъмоли камайди, ҳаво ҳарорати анча кўтарилди, гарчи машиналар кам бўлмаса ҳам.

Эҳтимол, бизга шундай дейишлари мумкин, бу чора-тадбирлар дастурда белгиланган экологик вазиятни яхшилаш бўйича бошқа чоралар билан бир қаторда жорий этилмоқда. Лекин негадир тоза ҳаво учун кураш ҳайдовчилардан бошланди.

Экологик муаммоларга эътиборни қаратиш яхши ва тўғри, лекин кимдир диққатни янада муҳимроқ муаммолардан чалғитиб, шамол тегирмонларига қарши курашга қаратаётгандек таассурот қолдиради.

Мамлакат иқтисодий ўсишга ва аҳоли фаровонлигини оширишга муҳтож. Асосий эҳтиёжларни қоплаш керак. Шундан кейингина одамлар, Испания ёки Германия аҳолиси каби, атроф-муҳитни қандай яхшилаш ва автомобиллар ҳаракатини чеклаш ҳақида ўтириб, ўйлашлари мумкин бўлади.

Мақола Даниил Листвин томонидан тайёрланди

NOVA24 TikTokʼда. Обуна бўлинг
Асосий янгиликлар ва қизиқарли видеолар