Dollar nega arzonlashdi va bundan keyin nima bo‘ladi — MB hisoboti
O‘zbekiston Markaziy banki real samarali almashuv kursining muvozanatli darajasini baholadi.
Shveysariya Iqtisodiy ishlar bo‘yicha davlat kotibiyati (SECO) ko‘magida amalga oshirilayotgan Markaziy banklar uchun ikki tomonlama yordam va salohiyatni oshirish dasturi (BCC Programme) doirasida O‘zbekiston Markaziy banki mutaxassislari tomonidan “O‘zbekistonda real samarali almashuv kursining (REER) muvozanat darajasini baholash” mavzusida tadqiqot o‘tkazildi.
O‘zbek so‘mining real kursi ko‘ringanidan ko‘ra muvozanatga yaqinroq bo‘lib chiqdi
O‘zbekiston Markaziy banki so‘mning real samarali almashuv kursi (REER)ning so‘nggi sakkiz yildagi holatini tahlil qilgan tadqiqotini e’lon qildi. Xulosa — vaqtinchalik tebranishlarga qaramay, kurs umuman olganda o‘zining “adolatli” (muvozanatli) trayektoriyasiga yaqin bo‘lib qoldi. Bu nima uchun dollarning ma’lum davrlarda so‘mga nisbatan pasayganini va nima uchun bu vahimaga sabab bo‘lmasligini tushuntiradi.
Kursning o‘rtacha yillik mustahkamlanishi 2,2 foizdan 2,4 foizgacha bo‘ldi.
Hisob-kitoblarga ko‘ra, 2016–2024-yillar davomida muvozanat kursi yiliga o‘rtacha 2,2 foizga, 2017-yilda valyuta bozori liberallashtirilgandan so‘ng esa hatto 2,4 foizga mustahkamlangan. Bu esa so‘mning savdo hamkor davlatlar valyutalariga, jumladan, AQSH dollariga nisbatan real qiymati oshganidan dalolat beradi.
Nega bunday bo‘ldi?
Kursga fundamental makroiqtisodiy omillar ta’sir ko‘rsatdi:
— unumdorlik va daromadlarning o‘sishi,
— tashqi savdoni kengaytirish,
— xalqaro investitsiya mavqeini yaxshilash,
— eksport narxlarining (ayniqsa, xomashyo tovarlarining) o‘sishi,
— davlat xarajatlari va ichki talabning oshishi.
Bu omillarning barchasi real kursni mustahkamlashning barqaror tendensiyasini shakllantirdi. Demak, ma’lum davrlarda dollarning so‘mga nisbatan pasayishi spekulyativ qulash emas, balki ichki iqtisodiy jarayonlarning aksidir.
Endi nima bo‘ladi?
Tadqiqot muvozanat kursidan og‘ishlar qisqa muddatli va o‘rtacha ekanligini ko‘rsatdi. Ya’ni chuqur qiyshayish alomatlari aniqlanmagan. Istiqbolda so‘mning real almashuv kursi joriy makroiqtisodiy siyosat va tarkibiy islohotlarni saqlab qolgan holda bir maromda mustahkamlanishda davom etishi kutilmoqda.
Xulosa:
Markaziy bank dollarning nominal kursi bo‘yicha to‘g‘ridan-to‘g‘ri prognozlar bermayapti, ammo so‘mning real kursi uzoq vaqtdan beri muvozanatli darajada ekanligini ta’kidlamoqda. Bu keskin sakrashlar xavfini kamaytiradi va valyuta siyosatining moslashuvchanligini saqlab qolish imkonini beradi.
Izohlar