RTV UzIMEI`da telefonlarni ro‘yxatdan o‘tkazish bilan bog‘liq muammolar haqidagi senator so‘roviga javob berdi

Senatning Byudjet va iqtisodiy masalalar qo‘mitasi raisi o‘rinbosari Qobul Tursunov UzIMEI tizimida telefonlarni ro‘yxatdan o‘tkazishdagi muammolar yuzasidan Raqamli texnologiyalar vaziri Sherzod Shermatovga senator so‘rovi yubordi.

Vazirga uzimei.uz, my.gov.uz platformalari va BIRDA ilovasidagi texnik nosozliklarni bartaraf etish, shuningdek, IMEI2-kodlarni ro‘yxatdan o‘tkazishda byurokratik talablarni yumshatish bo‘yicha qanday choralar ko‘rilayotganini tushuntirish taklif etildi. Bunga javoban Sherzod Shermatov ma’lum qildi:

• bojxona deklaratsiyasisiz telefonlarni olib kirishda qo‘shimcha to‘lovlar IMEI-kodni ro‘yxatdan o‘tkazish to‘lovi bilan emas, balki bojxona yig‘imlari bilan bog‘liq;
• saytlar va ilovadagi texnik muammolar tezkorlik bilan bartaraf etiladi, ularning barqaror ishlashi bo‘yicha ishlar olib boriladi;
• barcha IMEI-kodlar majburiy ro‘yxatdan o‘tkazilishi kerak;
• tizimni yanada takomillashtirish, ro‘yxatdan o‘tkazishni soddalashtirish va byurokratik tartib-taomillarni qisqartirish rejalashtirilgan.

Tizimning ishlash natijalari

Tizim 2019-yilda joriy etilganidan buyon:

• Rasmiy olib kirilgan mobil qurilmalar soni 2024-yilda 575,8 mingtadan 3,5 millionga yetdi (o‘sish 6,2 barobar);
• ro‘yxatdan o‘tkazilgan IMEI-kodlar soni 1,6 milliondan 8,4 milliongacha oshdi (o‘sish 5,2 barobar);
• rasmiy import qiluvchilar ulushi 80 foizga yetdi (2023-yilda — 60 foiz), ularning soni 105 tadan 196 taga ko‘paydi, bu esa kulrang importni keskin kamaytirdi;
• telefonlarni olib kirishda bojxona to‘lovlari hajmi 2019-yildagi 37,5 milliard so‘mdan 2024-yilda 621,2 milliard so‘mgacha (16,6 barobar) oshdi.

Ro‘yxatdan o‘tish masalalari bo‘yicha Raqamli texnologiyalar vazirligiga murojaatlar soni 2021-yildagi 1 028 tadan 2024-yilda 95 tagacha, ya’ni deyarli 11 barobarga kamaydi.

Kiberjinoyatchilikka qarshi kurash

Ichki ishlar vazirligi bilan birgalikda tizimdan tezkor-qidiruv ishlarida foydalaniladi:

• o‘g‘irlangan yoki yo‘qolgan 20,3 mingta qurilma “qora ro‘yxat”ga kiritilgan;
• undan 18,8 ming so‘m chiqarildi;
• 47,4 mingta qurilma monitoring uchun yetkazib berildi.

2025-yilda 298 mingta mobil qurilmada IMEI gaz hisoblagichlarini klonlash bo‘yicha 154 ta holat aniqlangan — bu kodlar “qora ro‘yxat”ga kiritilgan, ma’lumotlar har oyda IIVga yuboriladi.

Foydalanuvchilarni himoya qilishning yangi tizimi

Raqamli texnologiyalar vazirligi Markaziy bank bilan birgalikda “Mobil aloqa darajasida axborot xavfsizligini ta’minlash” tizimini ishlab chiqmoqda. U quyidagilarga ruxsat beradi:

• bank va to‘lov ilovalari foydalanuvchilarini firibgarlardan himoya qilish,
• mijozlarning moliyaviy yo‘qotishlarini kamaytirish,
• kiberjinoyatchilik hodisalarini tergov qilishni soddalashtirish.

Banklardan birida yangi tizimning dastlabki 15 kunida 2 mingdan ortiq to‘lov xizmatlariga noqonuniy aralashishga urinishlarning oldi olindi.

Shermatovning ta’kidlashicha, tizimning joriy etilishi tufayli 2018-2024 yillarda O‘zbekistonga mobil qurilmalarni rasmiy yetkazib berish 13,5 ming so‘mdan 3,5 million so‘mga (265 barobar), to‘langan bojxona to‘lovlari hajmi esa 5,1 milliard so‘mdan 621,2 milliard so‘mga (121 barobar) oshdi.