O‘zbekistonliklar qarindoshlar o‘rtasidagi nikoh tufayli mutatsiyaga uchramoqda

Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi huzuridagi Ilg‘or texnologiyalar markazi mutaxassislari inson genomini keng miqyosda o‘rganib, o‘zbekistonliklarda ilgari jahon ilm-faniga noma’lum bo‘lgan bir qator genetik mutatsiyalarni aniqladi, deb xabar beradi vazirlik matbuot xizmati.

Ma’lumotlarga ko‘ra, olimlar genlarni to‘liq o‘qib, tahlil qilgan, so‘ngra olingan ma’lumotlarni xalqaro genetik bazalarga kiritgan va shu tariqa O‘zbekistonning jahon genomikasi sohasidagi mavqeini mustahkamlagan. Tadqiqotlar davomida mutaxassislar tadqiqotda ishtirok etgan har ikkinchi bolada irsiy mutatsiyalar borligini aniqladi.

Shunday qilib, tadqiqotchilar kasalliklarga moyillik nasldan naslga o‘tishini aniqlashga muvaffaq bo‘lishdi. Xususan, 86 foiz bolalar kamida bitta “shikastlangan” gen tashuvchisi bo‘lib chiqdi, bu xalqaro me’yorlardan ikki baravar ko‘pdir.

Olimlar buni mamlakatning bir qator hududlarida qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlarning yuqoriligi bilan izohladi. Masalan, ba’zi viloyatlarda ularning ulushi barcha tuzilgan nikohlarning chorak qismiga yaqinlashadi. Mutaxassislarning fikriga ko‘ra, bunday holat nafaqat irsiy kasalliklarning ko‘payishiga, balki kelajak avlodlarning umumiy salomatligi yomonlashishiga olib kelishi mumkin.

Genetik mutatsiyalar nafaqat kam uchraydigan irsiy patologiyalar, balki keng tarqalgan kasalliklar — diabet, yurak-qon tomir va saraton kasalliklari xavfini oshiradi. Binobarin, bu kasalliklar nafaqat tez-tez uchrashi, balki erta yoshda ham namoyon bo‘la boshlashi mumkin, — deyiladi xabarda.

Olimlar nikohdan oldin juftliklarni genetik testdan o‘tkazish, shuningdek, bolalarni erta skrining va profilaktika dasturlariga kiritish zarurligini ta’kidladi. Bu kasalliklarni erta bosqichlarda aniqlash va munosib davolash usullarini tanlashga yordam berishi rejalashtirilgan.

Shuningdek, mutaxassislar o‘z tadqiqotlari davomida tekshirilgan bemorlarning yarmidan ko‘pida aniq genetik tashxis qo‘yishga muvaffaq bo‘lishdi, bu esa shifokorlarga to‘g‘ri terapiyani tanlashga yordam berdi. Bundan tashqari, aniqlangan mutatsiyalarning deyarli uchdan bir qismi ilgari jahon ilm-fanida qayd etilmagani va endilikda xalqaro ma’lumotlar bazalariga kiritilgani ma’lum bo‘ldi. Ba’zi bolalarda mutaxassislar bir vaqtning o‘zida bir nechta irsiy kasallik belgilarini ham aniqladilar, bu esa mamlakatda qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlarning yuqori darajasini yana bir bor tasdiqladi.

Mamlakatda irsiy kasalliklarning oldini olish va genetik maslahat berish uchun “O‘zbekistonning 1000 genomi” loyihasi ishga tushirildi, uning doirasida olimlar aholining genetik xaritasini yaratadilar va milliy biobankni shakllantiradilar. Kelajakda olingan ma’lumotlar shaxsiylashtirilgan tibbiyotni rivojlantirish, yangi dori-darmonlar va aniq skrining dasturlarini ishlab chiqish uchun asos bo‘lishi rejalashtirilgan.

Eslatib o‘tamiz, avvalroq prezident rasmiylar e’tiborini yaqin qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlar, shuningdek, erta nikohlarga qaratgan va bunday holatlar davlat boshqaruvining barcha darajalarida va butun jamiyatda xavotir uyg‘otishi kerakligini ta’kidlagandi. Davlat rahbari yoshlar uchun alohida tadbirlar o‘tkazish, oila qurish nafaqat o‘zingiz, balki turmush o‘rtog‘ingiz va farzandlaringiz uchun ham katta mas’uliyat ekanini tushuntirish muhimligini ta’kidladi.

Eslatib o‘tamiz, O‘zbekistonda 18 yoshgacha bo‘lgan yuzdan ortiq qiz turmushga berilgan. Qarindoshlar o‘rtasida ham nikoh qayd etilmoqda.