Toshkent chiqindilarni qanday tartibga keltirmoqda: bakdan poligongacha

NOVA24 muxbiri Raqamli rivojlanish departamenti va “Maxsustrans” vakillari bilan birgalikda chiqindilarni boshqarishning yangi yondashuvi — turar-joy hovlisidan poligongacha bo‘lgan jarayonda ishtirok etib, tizim qanday ishlashini o‘rgandi.

Bugungi kunda Toshkent shahrida maishiy chiqindilarni olib chiqib ketish va utilizatsiya qilish shunchaki logistika emas, balki texnologik, yo‘lga qo‘yilgan jarayondir. Departament tomonidan ishlab chiqilgan yangi raqamli platforma tufayli endi har bir kilogramm chiqindi qayerga ketgani va unga kim javobgarligini aniq bilib olish mumkin.

“Rahbariyat ushbu ma’lumotlarni kuzatib borishi va keyinchalik chiqindilarni olib kirish va olib chiqish jadvallarini ishlab chiqishi, ularni yanada moslashuvchan va qulay qilib, jarayonni tezlashtirishi mumkin. Avvallari dispetcher ma’lumotlarni qo‘lda kiritgani uchun mashinalar tom ma’noda navbatda turardi”, — deydi hokimlikning raqamli rivojlanish departamenti loyiha menejeri Nail Alimgulov.

Foto: Gulshana Qalandarova / NOVA24

Tizim aniq bir uyni ham ko‘ra oladi — xonadonlar soni va kadastr raqamini ham. Yuzni aniqlash funksiyasiga ega kameralar esa axlatni belgilanmagan joyga tashlaganlarni qayd etadi.

“Tizim har bir hovlini qamrab oladi. Qoidabuzarlarni aniqlash uchun Face ID xizmatidan foydalanamiz. Oqibatini ko‘rgan odam o‘ylanib qoladi”, — deydi Toshkent shahar hokimligi huzuridagi Axborot texnologiyalarini joriy etish kotibiyati mudiri Bobur Abdurahimov.

Hovlilardagi ekotizim

Toshkent hovlilarida yangi chiqindi konteynerlari paydo bo‘lmoqda — bu shunchaki baklar emas, balki to‘g‘ri saralashning birinchi qadami:

• plastmassa, qog‘oz va shisha uchun alohida seksiyalar;
• batareykalar va lampalar uchun maxsus idishlar.

Foto: Gulshana Qalandarova / NOVA24

Har bir maydonchada mas’ul shaxslar: IIV, Milliy gvardiya, ekoxizmatlar va sanitariya inspeksiyasi xodimlari ro‘yxati yozilgan lavhalar osilgan. Har bir mahallaga operatorlar biriktirilib, kameralar orqali tartib saqlanmoqda.

Hammasi qanday tuzilgan?

Yangi tizim uchun sinov maydoni Yunusobod tumanidagi qayta yuklash stansiyasi bo‘ldi. Bu yerda raqamli monitoring sinovdan o‘tkazilmoqda:

• kameralar mashina raqamlarini qayd etadi;
• o‘rnatilgan tarozilar aynan qancha olib kelinganini aniqlaydi;
• tizim avtomatik ravishda vaqt, joy va mas’ul haydovchini qayd etadi.

Foto: Gulshana Qalandarova / NOVA24

Agar ilgari bu ma’lumotlarning barchasi qo‘lda kiritilgan bo‘lsa, endi barchasi real vaqt rejimida qayd etiladi. Bu xatolarni butunlay istisno qiladi va obyektiv manzarani beradi.

Toshkentda uchta qayta yuklash stansiyasi ishlaydi: Yakkasaroy, Yunusobod va Yashnobod tumanlarida. U yerga shahar tumanlaridan chiqindilar kelib tushadi. Mashinalar yaqinroq va qulayroq joyga yo‘l oladi.

Saralash va presslashdan so‘ng chiqindilar Ohangarondagi ekologik xavfsiz poligonga yuboriladi.

Keyin-chi?

Ohangarondagi poligon 2024-yilda qurilgan. Bu shunchaki chiqindi tashlash joyi emas, balki tuproq va havoni himoya qiluvchi zamonaviy majmua:

• maydoni: 30,91 gektar;
• 2,26 mln m3 hajmli 3 ta kotlovan;
• kimyoviy moddalar yerosti suvlariga tushmasligi uchun asos bentonit va geosintetik materiallar bilan qoplangan;
• keyinchalik elektr energiyasiga qayta ishlanadigan metanni yig‘ish uchun quvurlar yotqizilgan;
• 5 yildan keyin qayta ishlashni boshlash, foydalanish muddati 25 yilgacha;
• uchastka maxsus uskunalar, videokuzatuv va yo‘l tarmog‘i bilan jihozlangan;
• 350 ta suv purkagich va sug‘orish tizimi o‘rnatilib, 2 mingdan ziyod daraxt ekiladi.

Foto: Gulshana Qalandarova / NOVA24

Ammo eng muhimi, chiqindilar parchalanganda ajralib chiqadigan metanni yig‘ish va utilizatsiya qilish tizimi. Dastlabki 5 yil davomida yotqizilgan gaz quvurlari orqali metan to‘planadi, keyin esa uni elektr energiyasiga qayta ishlash boshlanadi. Poligon amalda ekologiyaga tahdid emas, energiya manbaiga aylanmoqda.

20-25 yildan so‘ng barcha yoqilg‘ilar olib qo‘yilgach, uchastka to‘liq ekologik neytral bo‘ladi.