O‘zbekiston o‘z sun’iy yo‘ldoshini uchirish uchun 50-100 million dollar sarflashi mumkin

O‘zbekiston texnologik suverenitetga ega bo‘lishi va boshqa mamlakatlarga qaram bo‘lmasligi uchun o‘z sun’iy yo‘ldoshiga muhtoj, ammo bunday texnologiya qanchaga tushishi hozircha noma’lum, deydi Kosmik tadqiqotlar va texnologiyalar agentligi direktori o‘rinbosari Muhiddin Ibrohimov.

“O‘zbekkosmos” vakili o‘z sun’iy yo‘ldoshining uchirilishini O‘zbekiston uchun milliy xavfsizlik masalasi deb atadi va dunyodagi hozirgi geosiyosiy vaziyat tijorat sun’iy yo‘ldosh ma’lumotlariga barqaror kirish uchun xavf tug‘dirayotganini ta’kidladi. Chunki hozirda bunday texnologiyalarga ega bo‘lgan mamlakatlar istalgan vaqtda ushbu sohadagi hamkorlikni cheklashi yoki butunlay to‘xtatishi mumkin.

“Boshqa mamlakatlardagi hamkorlarimiz allaqachon shikoyat qilayotganini ko‘rib turibmiz. Ular: “Men qandaydir tarkibiy qism sotib olmoqchiman”, deyishadi. Ularga butun blokni yoki butun sun’iy yo‘ldoshni sotib olishga majburlab rad javobini berishadi. Yoki “Senga sotamiz, falon raketada yuk jo‘natasan”, deyishadi. Masalan, xorijiy komponentdan foydalanganda, texnologiya yetkazib beruvchisi boshqa komponentlardan foydalanishni yoki sun’iy yo‘ldosh ma’lumotlarini ba’zi mamlakatlarga sotishni taqiqlashi mumkin. Bu cheklovlar va ularning soni faqat ko‘payadi”, — dedi Muhiddin Ibrohimov.

Shuningdek, agentlik vakili hozirgi vaqtda dunyo deglobalizatsiya tomon harakatlanayotganini ma’lum qildi. Shu munosabat bilan mamlakatda ishlab chiqilayotgan 2035-yilgacha mo‘ljallangan milliy kosmik dasturda O‘zbekistonning texnologik va moliyaviy imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda “ko‘plab jihatlar” hisobga olingan. Shuningdek, Muhiddin Ibragimov mamlakat texnologik suverenitetni ta’minlash uchun, albatta, qandaydir choralar ko‘rishini ta’kidladi.

Misol tariqasida, amaldor Qorabog‘ mojarosi paytida ba’zi guruhlar o‘z sun’iy yo‘ldoshlarini o‘chirib, “Ozarkosmos”ga kirishni to‘sib qo‘yganini, biroq Ozarbayjonning o‘z sun’iy yo‘ldoshlari mavjudligi jangovar harakatlarning borishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatganini aytdi, bu haqda mamlakat prezidenti Ilhom Aliyev ham ma’lum qildi.

“Biz hozir kosmik texnologiyalarni jarayonlarning ajralmas qismi sifatida joriy etmoqdamiz. Bu kosmik monitoring, aniqlash, topish, qayta tekshirishni o‘z ichiga oladi. Bu sistema umumiy sistemada kubga aylanadi. Biz ma’lumotlarning kritik minimumiga ega bo‘lishimiz kerak. Vaqtning qaysidir nuqtasida biz ma’lumotlarning kritik minimumini avtonom ravishda, mustaqil ravishda, har qanday joylashuvda olishimizga erishishimiz kerak. Bu jihat shaxsiy guruhga ehtiyojni baholashda hisobga olinadi”, — dedi Muhiddin Ibrohimov.

Biroq “O‘zbekkosmos” vakili ushbu texnologiyaning aniq narxiga aniqlik kiritmadi va o‘z sun’iy yo‘ldoshini uchirish narxi yakuniy ruxsatnoma, yetkazib beruvchi va boshqa texnik xususiyatlarga bog‘liq bo‘lishini ta’kidladi.

“Bu 50 million dollarga ham tushishi mumkin, bu bitta sun’iy yo‘ldosh uchun 100 million dollarga ham tushishi mumkin”, — dedi Muhiddin Ibrohimov.

Avvalroq O‘zbekiston 2028-yilgacha o‘z sun’iy yo‘ldoshini uchirmoqchi ekani xabar qilingandi. Avvalgi urinishlar hali ham amalga oshirilmagan.