Murod Nazarov daraxtlarni yo‘q qilish ishi bo‘yicha tekshiriladi

19-iyul kuni Ekologiya vazirligi tadbirkor Murod Nazarovning moratoriyni bekor qilish va “daraxtlar banki”ni tashkil etish orqali daraxtlarni kesishni qonuniylashtirish bo‘yicha takliflariga javob e’lon qildi.

Idora javobni uzoqdan — respublika tushib qolgan vaziyatni tasvirlashdan boshladi. O‘zbekiston kislorod va karbonat angidridning muhim tabiiy manbalari bo‘lgan dengiz va okeanlarga chiqish imkoniyatiga ega emas, shu bilan birga, 60 foizdan ortig‘i cho‘l va yarim cho‘llar bilan qoplangan, ayniqsa iqlim o‘zgarishlariga zaif.

“Shuningdek, Markaziy Osiyo mintaqasida iqlim isishi global o‘rtacha ko‘rsatkichlardan ikki baravar tezroq ketmoqda. So‘nggi 30 yilda mintaqada harorat 1,5°C ga ko‘tarilgan bo‘lsa, bu global o‘rtacha 0,7°C ga teng”, — deyiladi xabarda.

Daraxtlarni kesishni qat’iy cheklash atrof-muhitni muhofaza qilish va barqaror shaharsozlikning samarali vositasidir.

• germaniyada qonunchilik nafaqat o‘rmonlarni, balki shahar daraxtzorlarini ham muhofaza qiladi. Ayniqsa, jamoat joylarida daraxtlarni noqonuniy kesish har bir daraxt uchun 50 ming yevrogacha jarima solishga sabab bo‘ladi. Kompensatsiya choralari majburiy nazorat qilinishi lozim;
• Buyuk Britaniyada Tree Preservation Order (TPO) ko‘rsatmasini buzish magistratlar sudida 20 000 funt sterlinggacha jarimaga yoki toj sudida cheksiz jarima va qamoq jazosiga olib kelishi mumkin. 2023-yilda ayblanuvchi mashhur SycamoreGap daraxtini yo‘q qilgani uchun to‘rt yildan ortiq qamoq jazosiga hukm qilingan;
• Qozog‘istonda JK 340-moddasi 160 EKIHgacha (1 181 AQSH dollari) jarima solishni nazarda tutadi. AQSH dollari) yoki 40 sutkagacha hibsga olish, daraxtlarni noqonuniy kesganlik uchun mol-mulk musodara qilinishi mumkin;
• Rossiya Federatsiyasida JK 260-moddasi 1 million rublgacha (12 770 AQSH dollari) jarima solishni nazarda tutadi. AQSH dollari) yoki ko‘p miqdorda kesganlik uchun 4-yilgacha ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlanadi. Shuningdek, texnikani musodara qilish va zararni qoplash mumkin.

Bu misollar shuni ko‘rsatadiki, hatto iqlimi qulay bo‘lgan mamlakatlarda ham yashil o‘simliklarni himoya qilishning qat’iy choralari mavjud. Taqqoslash uchun, O‘zbekiston Ma’muriy kodeksining 79-moddasi fuqarolarga BHMning 25 baravaridan 50 baravarigacha (738-1470 dollar), mansabdor shaxslarga esa 50 baravaridan 75 baravarigacha (1470-2210 dollar) jarima solishni nazarda tutadi. Shu munosabat bilan moratoriyni saqlab qolish va kuchaytirish o‘sib borayotgan iqlim bosimi sharoitida ekologik barqarorlikning eng muhim chorasi hisoblanadi.

Murod Nazarovning daraxtni 10 ta yangi ko‘chat ekish orqali kompensatsiya evaziga shartli ravishda kesish va «daraxtlar banki»ni yaratish g‘oyasiga kelsak, Ekologiya vazirligi katta yoshli daraxtni na yutilgan karbonat angidrid (CO2) hajmi, na mikroiqlimga ta’siri, na biologik xilma-xillik bo‘yicha ko‘chat bilan to‘liq almashtirish mumkin emasligini ta’kidladi.

“Daraxtlar banki”ni ekish amaliyoti chayqovchilik va korrupsiyani qo‘zg‘atishi mumkin, davlat siyosati bundan qochishga harakat qiladi.

“Human Rights Watch’ning Wild Money tadqiqotiga ko‘ra, ayrim mamlakatlarda kompensatsion ekinlar noqonuniy daraxt kesishni yashirishga xizmat qilmoqda. O‘zbekistonda esa kompensatsion ekinlar — mavjud ma’muriy yoki jinoiy javobgarliklarga qo‘shimcha choradir, lekin muqobil emas”, — deyiladi xabarda.

Ekologiya vazirligining fikricha, qurilish biznesining ayrim vakillari ekologik qonunchilikni chetlab o‘tishga urinayotganlarida hayosizlik bilan ixtirochilik qilmoqdalar. Bunga yorqin misollardan biri daraxtlarni sun’iy ravishda quritish va keyinchalik ularni kesishni qonuniylashtirish uchun kimyoviy moddalarga murojaat qilishdir.

Agar quruvchilarning bunday ijodiy yondashuvi ekologik me’yorlarni chetlab o‘tish yoki yumshatish uchun emas, balki ekologik barqarorlikni yaratish va unga real hissa qo‘shish uchun ishlatilsa, bu haqiqatan ham progressiv bo‘lar edi.

“O‘z chiqishida janob Nazarov har qanday yo‘l bilan daraxt kesish bo‘yicha turli “usullar” qo‘llanilayotganini tilga oldi. Shu munosabat bilan, Vazirlik uning daraxt kesishda qo‘llayotgan yondashuvlarini atroflicha tekshirish uchun huquqni muhofaza qiluvchi organlar tomonidan to‘liq taftish o‘tkazilishi zarur, deb hisoblaydi. Ushbu o‘rganish natijalari uning oldingi faoliyati yuzasidan tegishli xulosalar chiqarish imkonini beradi, deb umid qilamiz”, — deyiladi xabarda.

Javob oxirida Ekologiya vazirligi hozirda 2025-yil — Atrof-muhitni muhofaza qilish va yashil iqtisodiyot yili boshlangani, davlat rasman ekologiyani qo‘llab-quvvatlashga intilayotganini eslatdi, masalan, endi quruvchilar nafaqat yangi binolar qurishga, balki yashil hududlarni obodonlashtirishga majbur.

“Jahon amaliyoti shundan dalolat beradiki, barqaror qurilish yashil maydonlarni yo‘q qilib, keyin kompensatsiya qilishga emas, aksincha, ularni saqlashga asoslanadi. Vazirlik konstruktiv muloqotga tayyor, lekin davlat ekologik siyosatining prinsipial asoslarini qayta ko‘rib chiqishga emas”, — deyiladi xabarda.

Avvalroq Alisher Qodirov daraxtlarga sig‘inishni to‘xtatishga va ularni “kerak bo‘lsa” kesishga chaqirgandi. “Milliy tiklanish” rahbari tadbirkor Murod Nazarovning daraxtlarni kesishni qonuniylashtirish g‘oyalari fonida izoh bergan.