Ma’ruza: O‘zbekistonda nikotin muqobillariga qo‘yilgan cheklovlar yuz minglab odamlarning hayotiga zomin bo‘lishi mumkin

Tamaki siyosatida zararni kamaytirish tamoyillarini joriy etish tarafdori bo‘lgan Smoke Free Sweden tashabbusi bilan tayyorlangan «Ikki mamlakat tarixi» (Tale of Two Nations) tahliliy ma’ruzasida O‘zbekiston va Shvetsiyaning tamaki nazorati bo‘yicha yondashuvlari taqqoslanadi va shunday xulosaga kelinadi: taqiqlovchi choralar natija bermasa-da, zararni kamaytirish strategiyalari ta’sirchan ta’sir ko‘rsatadi.

Tadqiqot ma’lumotlariga ko‘ra, Shvetsiyada muqobil nikotinli mahsulotlarni qo‘llab-quvvatlash tufayli erkaklar orasida chekish darajasi 4,9% gacha kamaydi — bu O‘zbekistonga (20,4%) nisbatan to‘rt baravar past. Shu bilan birga, chekishning yuqori darajasi saqlanib qolayotgan bir paytda, an’anaviy taqiqlash siyosatiga qaramay, O‘zbekiston har yili chekish bilan bog‘liq 30 ming o‘limning oldini ololmadi va bu raqam o‘n yildan ortiq vaqtdan beri o‘zgarmayapti.

Ushbu tadqiqot muammoni hal qilishning turli yondashuvlarini ko‘rsatadi, — dedi Qozog‘istonlik kardiolog va yuqumli bo‘lmagan kasalliklardan zararni kamaytirish bo‘yicha mutaxassis, doktor Gintautas-Yuozas Kentra.

Bunday holat nafaqat O‘zbekiston, balki barcha qo‘shni davlatlar, jumladan, Qozog‘iston uchun ham xosdir. Chekishga qarshi kurashish davlatning aholi salomatligini saqlash bo‘yicha asosiy vazifalaridan biridir. Taqiqlash siyosati tushunarli — bu eng oddiy va bir qarashda aniq yo‘l. Biroq, tarix, jumladan, AQShdagi «quruq qonun» shuni ko‘rsatadiki, bunday choralar asosiy muammoni bartaraf etmasdan, faqat yashirin ishlab chiqarish, kontrabanda va korrupsiyaning o‘sishiga olib keladi. Shvetsiya misolida esa, aksincha, zamonaviy ilmiy yondashuvlardan foydalanilsa, ajoyib natijalarga erishish mumkinligini ko‘rish mumkin.

Shvetsiya sigaretalarga kamroq zararli muqobillarni, jumladan snyus, veyp va nikotinli o‘rgimchaklarni kattalar iste’molchilari uchun qulay va maqbul qilish orqali sezilarli yutuqlarga erishdi. Buning natijasida 2012-yildan beri mamlakatda chekish darajasi 54 foizga kamaydi va chekish bilan bog‘liq kasalliklardan o‘lim darajasi Yevropada eng past ko‘rsatkichga ega bo‘ldi.

O‘zbekiston, aksincha, nikotinli o‘rgimchaklarni taqiqladi va veyplar, suyuqliklar va tamaki isitish moslamalariga nisbatan shunga o‘xshash choralarni ko‘rib chiqmoqda. Shu bilan birga, erkaklar orasida chekish darajasi barqaror ravishda yuqori — 20,4%, sigaret va xavfli nos esa keng tarqalgan.

Bizning tashkilotimiz surunkali kasalliklar va erta o‘limning asosiy sababi bo‘lgan yuqumli bo‘lmagan kasalliklarning zararini kamaytirish bilan shug‘ullanadi, — deya qo‘shimcha qildi doktor Kentra.

Odamlar nima uchun zararli moddalarni iste’mol qilishda davom etayotganini va ulardan voz kecha olmayotganini tushunish muhim. Bu qaramlik, bu kasallik. Aynan shuning uchun ko‘pchilikka nikotindan voz kechish qiyin, ba’zilar uchun esa bu umuman imkonsiz. Agar inson zararli odatdan voz kecha olmasa yoki xohlamasa, davlat unga ilmiy ma’lumotlarga asoslangan muqobillarni — kamroq zararli mahsulotlarni taklif qilishi kerak. Ular to‘liq xavfsiz emas, ammo sog‘liq uchun xavflarni kamaytirishi va ko‘plab xavfli kasalliklarning oldini olishi mumkin.

Tadqiqot xulosasi shuni ko‘rsatadiki, agar O‘zbekiston o‘z yo‘nalishini o‘zgartirib, tutunsiz muqobil variantlardan foydalanishni ta’minlasa, mamlakat 2060-yilga kelib taxminan 464 000 gacha bevaqt o‘limning oldini olishi mumkin.

Yarim millionga yaqin — bu butun boshli yirik shahar aholisining hayoti xavf ostida qolayotgani tashvishlidir. Va bularning barchasi taqiqlovchi siyosat tufayli, uning samaradorligi jamoat salomatligi nuqtai nazaridan shubha tug‘diradi, — dedi doktor Kentra. — Shifokor sifatida biz bunday qarorlarning bemorlar uchun oqibatlaridan xavotirdamiz.

Smoke Free Sweden – tamaki siyosatida zararni kamaytirish tamoyillarini joriy etish tarafdori bo‘lgan xalqaro tashabbusdir. Shvetsiya allaqachon chekmaydigan dunyodagi birinchi mamlakat maqomiga yaqin, bu ko‘p jihatdan nikotinli muqobillarga past xavf bilan sodiq yondashuv tufayli.

Eslatib o‘tamiz, O‘zbekistonda elektron sigaretalar, veyplar, nikotinli yostiqlar va snyuslarni taqiqlash to‘g‘risida qonun qabul qilindi. Ro‘yxatga kirmaydiganlarni havola orqali ko‘rishingiz mumkin.