Hisobot: Nikpeklarning taqiqlanishi Germaniyada chekishga qarshi kurashni sekinlashtirmoqda

Germaniyada 17 milliondan ortiq chekuvchilar bor — bu Yevropaning boshqa mamlakatlariga qaraganda ko‘proq va chekish bilan bog‘liq kasalliklar o‘limning asosiy sabablari bo‘lib, har yili deyarli 100 ming kishining hayotiga zomin bo‘ladi. Xalqaro tashkilotning Prohibition Does Not Work yangi hisoboti mualliflarining fikricha, chekuvchilar sonini kamaytirish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishi bo‘lishi kerak. Biroq, mavjud qonunchilik va tartibga solish bazasi, ularning fikriga ko‘ra, chekishni tashlashga yordam bermaydi va millionlab odamlarni tutunsiz alternativalardan mahrum qiladi.

2021-yildan beri Germaniyada “oziq-ovqat mahsulotlari” deb tasniflangan nikotinli o‘rgimchaklarga amalda taqiq qo‘yilgan. Tadqiqotchilarning ta’kidlashicha, bu yondashuv noqonuniy bozorning o‘sishiga olib keldi: hisobotga ko‘ra, bir milliondan ortiq odam bunday mahsulotlardan foydalanishda davom etmoqda, ammo endi nazorat qilinadigan huquqiy doiradan tashqarida. Natijada davlat soliq tushumlaridan, nazorat organlari esa mahsulot sifati va yoshga oid cheklovlarga rioya etilishini nazorat qilish imkoniyatidan mahrum bo‘ladi. Shunga o‘xshash cheklov choralari Fransiyada ham joriy etilmoqda, u yerda ham 2026-yil mart oyidan boshlab nikotin paketlariga taqiq kuchga kiradi.

O‘zbekistonda 2024-yil may oyidan boshlab nikotinli o‘rgimchaklar (nikotinli snyus) muomalasiga ham taqiq joriy etildi. Huquq-tartibot idoralari ma’lumotlariga ko‘ra, ko‘rilgan choralarga qaramay, noqonuniy savdo hajmi o‘sishda davom etmoqda. Birgina o‘tgan yilning o‘zida umumiy qiymati qariyb 2 milliard so‘mlik 26 ming qadoqdan ortiq nikotin mahsulotlari (snyus va pauch bilan birga) musodara qilingan.

Hisobot mualliflarining ta’kidlashicha: taqiqlash siyosati iste’mol darajasini pasaytirmaydi, balki noqonuniy aylanma va kontrafaktning o‘sishini rag‘batlantiradi. Shu bilan birga, O‘zbekiston ichki bozorida nosdan foydalanishning yuqori darajasi saqlanib qolmoqda — 2 milliondan ortiq kishi, bu, ekspertlarning fikriga ko‘ra, tarkibida zaharli metallarning yuqori miqdori va onkologik, buyrak va nevrologik kasalliklar xavfi bilan bog‘liq.

Shvetsiya, Buyuk Britaniya va Chexiya kabi progressiv tartibga solinadigan mamlakatlar tajribasi shuni ko‘rsatadiki, kamroq zararli nikotin mahsulotlariga nazorat ostida kirish chekish darajasini pasaytirishga va sog‘liqqa yetkaziladigan zararni kamaytirishga yordam beradi. Ekspertlarning fikricha, ilmiy asoslangan tartibga solish siyosatini shakllantirish mamlakatlarga, shu jumladan O‘zbekistonga noqonuniy bozor ko‘lamini qisqartirish va tamaki chekish oqibatlariga qarshi kurash samaradorligini oshirishga yordam berishi mumkin.